Архіўныя дадзеныя: Дарожка Міхаіл Максімавіч, 1921 г. н., беларус, ураджэнец в. Селядчыкі (сёння гэта Вязынка, Маладзечанскі р-н), атрад ім. Жукава, Штурмавая брыгада, загінуў 02.03.1944. Малады чыгуначнік прыйшоў у партызаны ў 1943-м годзе і трапіў у дыверсійна-падрыўную групу свайго цёзкі - Міхаіла Мікалаевіча Коваля, ураджэнца Вінніцкай вобласці, Украіна.
Аб ім я і хачу крыху расказаць.
7 гадоў таму, калі я карпеў над праектам па ўвекавечанні памяці партызан брыгады "Штурмавая", мне трапіўся ў спісах загінулых партызан нейкі Ковылев М. Н. Прайшоў час, я шмат працаваў у архіве і высветліў, што пад Ковылевым хаваўся Коваль Міхаіл Мікалаевіч, 1915 г. н., ураджэнец с. Іванаўцы, Таўрычаскі р-н, Вінніцкай вобласці. Міхаіл Мікалаевіч меў вышэйшую адукацыю, да вайны праходзіў службу ў 23-м асобным інжынерным палку. Жонка - Запко Людміла Аляксандраўна пражывала ў г. Адэса, вул. Халтурына, 1, кв. 6.
З 15 мая 1943 года Коваль у партызанах, магчыма, да гэтага быў у палоне. Нядоўга прыйшлося партызаніць Міхаілу Кавалю - 2 сакавіка 1944 года немцы і паліцыя блакіравалі раён в. Рабушкі, Заслаўскага р-на. Верагодна, падрыўнікі былі там на дзёнцы. Пры адыходзе групы Міхаіл дарожка і Міхаіл Коваль былі забітыя.
Дорага заплацілі нацысты за гэтыя смерці.
Тут можна прачытаць, за якія заслугі Коваль быў прадстаўлены на ўзнагароджанне ордэнам "Чырвонай Зоркі".
У Нацыянальным архіве я выпісаў некалькі баявых данясенняў, адно з якіх напісана рукой самога Коваля. Прывяду данясенні так, як выпісаў (прыведзена з захаваннем арфаграфіі і пунктуацыі на мове арыгінала - заўв. рэд.).
- 1.9.1943. Группа подрывников Коваль, Касперович и Шкурдюк установили мину на шоссейной дроге Красное – Радошковичи у нас. пункта Петюлевские хутора. Пастухи обнаружили мину, остановили автомашину и указали мину немцам. Немцы, желая разминировать, по незнанию подорвали себя. Один убит, второму оторвало обе ноги и третьему бок вырвало и заднее место седалище. Кроме этого ранило 14 человек рабочих, работающих на шоссе, желающих посмотреть мину. Минировал ст. группы – Коваль.
- 5.9.1943. Группа партизан Коваль, Касперович М. и Шкурдюк заминировали шоссейную дорогу у населенного пункта Казеково, Заславского р-на. В р-те минирования была взорвана автомашина с немцами. Убито 6 немцев и 4 ранено. В числе убитых был убит Казековский комендант, последнему оторвало голову. Ст. группы Коваль. Минировал Коваль.
- Донесение. Подрывная группа в составе Коваля М., Каспировича М., Шкурдюка и Иванова М., за текущую неделю проделала следующее: … 2) 25.09.1943 в 21-20 была взорвана грузовая 3-х тонная машина полна с немцами. Взрыв был очень удачный – подорвано 28 человек из них 16 убитых и 12 раненых. Машина опрокинута вверх колесами аж в откос без передних колес и мотора с разбитым кузовом. Была оставлена колонной и подобрана на второй день. Район диверсии – 400-500м. от Рогова в сторону Радошковичей. Дорога минировалась перед проходом немецкой колонны с войсками более 50-ти машин. После прохода разведки 4-х машин и мотоцикла приступили к работе. За 31 минуту была установлена мина и еще через 15 минут была взорвана машина. Отходить пришлось через реку в большой торопливости, до укрытия от огня противника. Слышны были стоны и плач немцев. Количество убитых и раненых услышали от немцев, когда те подбирали жертвы. Колонну задержали на 30мин. 27.09.43г. Старший подрывной группы (подпись Коваля).
У дзень напісання і падачы данясення ў штаб Коваль прыняў удзел у аперацыі па разгрому гарнізона Раёўка, якая прайшла няўдала, але Коваль у ёй асабіста вызначыўся, за што быў адзначаны падзякай з уручэннем асабістай зброі – пісталета.
Звяртаюць на сябе ўвагу падрабязнасці данясенняў, што можа сведчыць аб тым, што дыверсіі сапраўды праводзіліся, і пасля былі пацверджаны агентурай.
На жаль, удакладніць звесткі аб тым, дзе пахаваны Коваль, мне не ўдалося. Па інфармацыі з базы АБД "Мемарыял" ён значыцца зніклым без вестак.
Але атрымалася ўваскрэсіць з архіваў памяць аб гэтым адважным ўкраінскім байцы, які, не шкадуючы свайго жыцця, ваяваў на нашай зямлі супраць немцаў у далёкім 1943-м годзе. Дзякуй яму за гэта.
Памяць аб ім не будзе адданая забыццю, а пару гадоў таму я адправіў аб ім дадзеныя ў праект «Кніга Памяці Украіны».
