На сайце eilatgordinlevitan.com, дзе гісторыя беларускай яўрэйскай абшчыны сабрана ў фотаздымках (арыгіналы захоўваюцца ў Сусветным цэнтры памяці Халакоста Яд ва-Шем і Нью-Ёркскай публічнай бібліятэцы) і каментарах да іх, знайшлося некальці старых цікавых фотаздымкаў як Радашковічаў, так і навакольных мястэчак. Паглядзім?
Так (здымак вышэй) выглядала вуліца Мінская ў Радашковічах прыкладка стагоддзе таму. Нажаль, больш дакладна дату высветліць не атрымалася - пакуль не ўдалося звязацца з уладальнікамі сайта.
Дарэчы, у 1857 годзе яўрэі Радашковічаў маліліся ў чатырох сінагогах, адна з якіх згарэла пад час буйнога пажара 1891 года. Верагодна, спадар Шнеўр мог настаўнічаць у ацалелых на той час сінагогах.
Між іншым, у матэрыяле "Па слядах яўрэйскіх пахаванняў. Радашковічы. Часткі будучай кнігі" беларускага і ізраільскага гісторыка, спецыяліста па гісторыі яўрэяў у Беларусі Леаніда Смілавіцкага пазначана: "В 1948 г. Совет по делам религиозных культов в Минске отклонил ходатайство верующих евреев из Радошковичей открыть синагогу, а уцелевшее довоенное здание синагоги (ул. Школьный Двор, д. 3) было передано под районную библиотеку". Цяпер вуліцы Школьны Двор няма. Ці існуе даваенны будынак сінагогі - невядома.
Верагодна, на здымку польскія салдаты. Бо па Рыжскай мірнай дамове Радашковічы ўвайшлі ў састаў Польшы і амаль 20 гадоў (1921-1939) былі прыгранічным горадам.
Дарэчы, сэдэр - гэта святочныя вячэра у першы дзень свята Пэсах, калі ўсе зьбiраюцца за сталом i распавядаюць пра сыход з Егiпту пад сiмвалiчную ежу. Такая вячэра не зьмянiла свой выгляд (акрамя дробных дэталяў) за апошнiя прыкладна 3500 год!
Цалкам верагодна, што фота вышэй зроблена ў пачатку 20-х гадоў мінулага стагоддзя. Гэты час гісторык Леанід Смілавіцкі апісвае так: Радашковічы "... превратились в третий по значению, после Вильно и Минска, центр белорусского национального возрождения. Здесь было образовано Товарищество Белорусской школы, открылась гимназия им. Ф. Скорины. На улицах Радошковичей можно было встретить художника и этнографа Язэпа Дроздовича, политических деятелей Западной Беларуси — Симона Рак-Михайловского, Игната Дворчанинова, Альберта Павловича, Бронислава Тарашкевича."
Ваколіцы Радашковічаў
Цікава паглядзець і на другія мястэчкі абапал Радашковічаў, фота якіх таксама знайшліся ў вышэй пазначанай крыніцы.
Працяг будзе.
За пераклад з іўрыту і тлумачэнні рэалій і традыцый яўрэйскага грамадства шчыры дзякуй перакладчыку, пісьменніку і стваральніку Адкрытага прыватнага архіва дакументаў па гісторыі Магілёва Давіду Лісоўскаму.
